Dziecko potrafi spędzać długie godziny nad książkami, powtarzać materiał i starać się zapamiętać nowe treści, a mimo to następnego dnia ma wrażenie, jakby wszystko uleciało z pamięci. Niby słucha uważnie i pracuje sumiennie, lecz podczas lekcji czy odrabiania zadań okazuje się, że nie potrafi odtworzyć tego, czego się uczyło, zapomina polecenia lub gubi ważne informacje. Czasami dorosłym wydaje się, że dziecko „nie przykłada się” do nauki, ale w rzeczywistości problem tkwi głębiej. Trudności z zapamiętywaniem mogą wynikać z różnych przyczyn – od dysleksji i trudności poznawczych, przez stres i emocje, aż po czynniki środowiskowe, takie jak hałas czy zaburzenia przetwarzania słuchowego (CAPD).
Zrozumienie, dlaczego dziecko ma problem z pamięcią, to pierwszy krok do skutecznej pomocy.
Pamięć – złożony proces w mózgu dziecka
Pamięć nie jest jedną umiejętnością – to sieć procesów, które muszą współpracować. Aby zapamiętać informację, dziecko musi ją zauważyć, zrozumieć, przetworzyć i utrwalić. Jeśli na którymkolwiek etapie pojawi się trudność, uczenie się staje się mniej efektywne. Mózg dziecka jest niezwykle plastyczny, ale też wrażliwy – na stres, zmęczenie, emocje i nadmiar bodźców.
Niektóre dzieci mają słabszą pamięć roboczą – czyli zdolność do chwilowego przechowywania informacji potrzebnych do bieżącego działania. W praktyce oznacza to, że mogą zapominać polecenia, gubić wątek w zdaniu, mieć trudność z zapamiętywaniem kolejności lub dłuższych fragmentów tekstu.
Dysleksja a pamięć i nauka
Jedną z częstych przyczyn trudności z zapamiętywaniem jest dysleksja. Dziecko z dysleksją może mieć kłopot z utrwalaniem sekwencji liter, reguł ortograficznych, a nawet z zapamiętywaniem prostych faktów, takich jak dni tygodnia czy tabliczka mnożenia. Nie wynika to z lenistwa, ale z odmiennego funkcjonowania mózgu -szczególnie w obszarze przetwarzania językowego i pamięci roboczej.
Dysleksja nie dotyczy wyłącznie czytania i pisania. To zaburzenie wpływa na ogólne przetwarzanie informacji, dlatego dziecko może mieć trudność z nauką nowych słów, powtórzeniem dłuższego zdania czy zapamiętaniem instrukcji nauczyciela. Bez odpowiedniego wsparcia szkolnego i terapeutycznego nauka staje się dla niego źródłem frustracji.
Stres i emocje – niewidzialni wrogowie pamięci
Stres i silne emocje mają ogromny wpływ na pamięć. Dziecko, które doświadcza napięcia w domu, w szkole lub w relacjach z rówieśnikami, nie potrafi skupić się na nauce. Wysoki poziom kortyzolu – hormonu stresu – osłabia pracę hipokampa, czyli struktury odpowiedzialnej za zapamiętywanie i uczenie się.
Kiedy dziecko się boi, wstydzi lub czuje presję, jego mózg koncentruje się na przetrwaniu, a nie na przyswajaniu wiedzy. W takiej sytuacji nawet proste zadania szkolne mogą wydawać się trudne. To dlatego dziecko często „zapomina” to, co znało w domu, gdy przychodzi moment sprawdzianu lub odpowiedzi przed klasą.
Bezpieczna atmosfera, wsparcie emocjonalne i zrozumienie ze strony dorosłych są kluczowe dla efektywnej nauki i zdrowego rozwoju poznawczego.
Trudności poznawcze – gdy mózg pracuje wolniej
Niektóre dzieci mają obniżony poziom funkcji poznawczych, co wpływa na ich tempo uczenia się. Trudności poznawcze mogą dotyczyć uwagi, pamięci operacyjnej, percepcji wzrokowej lub słuchowej. Takie dziecko nie zapamiętuje, bo jego mózg potrzebuje więcej czasu i powtórzeń, aby utrwalić informacje.
Wbrew pozorom, to nie musi oznaczać niskiego poziomu inteligencji. Często wystarczy indywidualne podejście, trening funkcji poznawczych lub terapia pedagogiczna, by dziecko zaczęło lepiej zapamiętywać i przetwarzać treści.
CAPD i hałas – gdy słuch nie równa się rozumieniu
Wielu rodziców nie słyszało o CAPD (Central Auditory Processing Disorder) – zaburzeniu przetwarzania słuchowego. Dziecko z CAPD ma prawidłowy słuch fizjologiczny, ale jego mózg nieprawidłowo analizuje i interpretuje dźwięki. W efekcie dziecko słyszy, ale nie zawsze rozumie, co zostało powiedziane.
W głośnym środowisku, takim jak klasa szkolna, sytuacja staje się jeszcze trudniejsza. Hałas rozprasza uwagę, męczy układ nerwowy i znacząco utrudnia zapamiętywanie. Dziecko nie potrafi wyłowić najważniejszych informacji, bo wszystkie dźwięki wydają się równie głośne i ważne. W takich warunkach nauka staje się prawie niemożliwa, a pamięć przestaje działać efektywnie.
Dlaczego diagnoza i szybka pomoc są tak ważne?
Trudności z zapamiętywaniem to nie powód do wstydu – to sygnał, że dziecko potrzebuje wsparcia. W poradni psychologiczno-pedagogicznej można przeprowadzić pełną diagnozę, która pomoże określić źródło problemu. Badania funkcji poznawczych, diagnoza dysleksji czy ocena przetwarzania słuchowego pozwalają lepiej zrozumieć, jak dziecko uczy się i czego potrzebuje.
Im szybciej zostanie udzielona pomoc, tym łatwiej można wspierać rozwój pamięci i zdolności uczenia się. Dziecko, które zrozumie swoje trudności i otrzyma odpowiednie wsparcie, zaczyna wierzyć we własne możliwości. Nauka przestaje być źródłem stresu, a staje się okazją do odkrywania świata – we własnym tempie i z poczuciem sukcesu.
